Το Ξυλόκαστρο πήρε το όνομά του από ένα ξύλινο στρατώνα στην περιοχή που λειτουργούσε το παρατηρητήριο κατά τα χρόνια της Ενετοκρατίας. Ο στρατώνας βρισκόταν στη δυτική πλευρά του λόφου «Κατή τον Πεύκο», πάνω από τη σημερινή πόλη, κοντά στον ποταμό Σύθα. Από εκεί η φρουρά μπορούσε να ελέγχει την κίνηση στον Κορινθιακό κόπλο και εποπτεύει το λιμάνι των Αριστοναυτών.
Επίσης είχε οπτική επαφή με τα κάστρα του Ζεμενού και της Πελλήνης και μπορούσε να ενημερώνει την διοίκησή τους με σήματα καπνού. Ο στρατώνας ονομάστηκε από τους ντόπιους ξύλινο κάστρο και από αυτόν η περιοχή η οποία περιλαμβάνει τους συνοικισμούς Υψηλά Αλώνια, Μερτικέϊκα, Γεωργαντέϊκα και Ρίζα ονομάστηκε Ξυλόκαστρο.
Το Ξυλόκαστρο με τις όμορφες παραλίες και το αισθητικό δάσος του Πευκιά, η πόλη που βρίσκεται σε απόσταση μόνο 120 χιλ. από την Αθήνα και 100χιλ από Πάτρα.
Οι ομορφιές πολλές με μοναδικές εναλλαγές στο τοπίο, ο παραλιακός δρόμος της πόλης του Ξυλοκάστρου είναι ιδανικός για περπάτημα κάθε εποχή του χρόνου καθώς και ο ποδηλατόδρομος κατά μήκος της παραλίας είναι μια απολαυστική εμπειρία για τους λάτρεις του ποδηλάτου.
Στην ανατολική άκρη της πόλης εκτείνεται το πανέμορφο δάσος με μήκος περίπου τα 2.000 μ. Που είναι ένας ιδανκός τόπος για περπάτημα και τρέξιμο απολαμβάνοντας τις μυρωδιές από τα κάθε λογής φυτά.
Στη δυτική άκρη της πόλης βρίσκεται το λιμάνι και η μαρίνα με το ανοιχτό θέατρο Βασίλης Γεωργιάδης που τους καλοκαιρινούς μήνες γίνονται πολλές εκδηλώσεις.
Σε κοντινές αποστάσεις ανατολικά και δυτικά στα όρια του Δήμου Ξυλοκάστρου Ευρωστίνης εκτείνονται πολλά παραλιακά χωριά με όμορφες παραλίες που τους καλοκαιρινούς μήνες κατακλύζονται από πολλούς παραθεριστές.
Από τις αρχές του 20ου αιώνα αρχίζει η τουριστική άνοδος λόγω των μαγευτικών παραλιών, ιδίως του Πευκιά, αλλά και των ανθισμένων κήπων και των ωραίων κεραμοσκεπών σπιτιών.Το 1919 καθιερώθηκε επίσημα ως θερινή διαμονή ξένων. Πολλοί βασιλείς, πρωθυπουργοί και άνθρωποι του πολιτισμού το έχουν επισκεφθεί κατά καιρούς.Επίσης έχουν γυρισθεί κινηματογραφικές ταινίες όπως «Τα κόκκινα φανάρια» το 1963 με την Τζένη Καρέζη και το Γιώργο Φούντα του φημισμένου
Ξυλοκαστρινού σκηνοθέτη Βασίλη Γεωργιάδη.
Σταθμοί στην τουριστική ανέλιξη αποτελούν:
Η ανέγερση περιπτέρου του Ε.Ο.Τ. στον Πευκιά το 1932 που λειτουργεί ανακαινισμένο και σήμερα. Η λειτουργία του κάμπινγκ Τυπάλδου από το 1954 έως το 1966.Οι παραλίες του Ξυλοκάστρου έχουν βραβευθεί με γαλάζιες σημαίες. Στη νότια ενδοχώρα υπάρχουν πολλά εσπεριδοειδή, ελιές και ορισμένα αμπέλια.
Πολυάριθμα είναι τα αξιοθέατα.
- Πρώτα απ’ όλα ο Πευκιάς. Εκτείνεται σε 243,5 στρ. μεταξύ της παλαιάς Ε.Ο. και της θάλασσας και των οικισμών Ξυλοκάστρου, Συκιάς σε μήκος 1760 μ. Είναι χαρακτηρισμένος ως αναδασωτέος από το 1926, αισθητικό δάσος με Π.Δ. του 1974 και έχει συμπεριληφθεί στις 9 προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας βάσει της σύμβασης Βαρκελώνης το 1994. Εκτός από τη φυσική βλάστηση της χαλεπίου πεύκης αναπτύχθηκαν αργότερα και άλλα ως μυρτιά, σχίνος, λυγαριά κέδρος, θυμάρι, φοινικικό πουρνάρι, αλμυρίκι, αγριοκάλαμο. Συνολικά αναφέρονται 83 διαφορετικά είδη φυτών. Μέσα στον Πευκιά υπάρχουν μονοπάτια, 3 κέντρα εστίασης και το εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας.
- Άγιος Βλάσιος. Επί της κεντρικής πλατείας βρίσκεται η επιβλητική εκκλησία του πολιούχου του Ξυλοκάστρου. Οικοδομήθηκε την περίοδο 1908-1910 πάνω στα ερείπια παλαιότερης, τμήμα της οποίας ενσωματώθηκε στη σημερινή. Είναι βυζαντινού ρυθμού με οκτάπλευρο ψηλό τρούλο. Η αγιογράφηση, έργο κυρίως του Σπ. Βασιλείου, άρχισε προπολεμικά και ολοκληρώθηκε το 1960.
Το τέμπλο του είναι ένα καλλιμάρμαρο κόσμημα, δημιουργία των Αναστάσιου Ορλάνδου καθηγητή και Ευστ. Στίκα.
- Παναγία Φανερωμένης. Η εκκλησία καίτοι ανοικοδομήθηκε την περίοδο 1965-70 με σχέδια Αν. Ορλάνδου, είναι η μόνη πανελλαδικά με παλαιοχριστιανικό ρυθμό (300-600μ.Χ.). Περιμετρικά υπάρχουν πύργος, βαπτιστήριο και βοηθητικοί χώροι.
- Άγιος Γεράσιμος. Βρίσκεται στην τοποθεσία Ψηλά Αλώνια. Ανηγέρθη το 1620. Στην εκκλησία φυλάσσονται εικόνες του Φώτη Κόντογλου.
- Βίλλα Άγγελου Σικελιανού (1884-1951). Το εντυπωσιακό αυτό κτίσμα που οικοδομήθηκε την περίοδο 1911-1916, βρίσκεται στην ανατολική άκρη του Πευκιά, στη Συκιά. Είναι πέτρινη και χειροποίητη, συνδυάζει δε διάφορες αρχιτεκτονικά τεχνοτροπίες. Εδώ έζησε ο μεγάλος μας ποιητής με την πρώτη του σύζυγο την Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ έως το 1930. Μπροστά από το κτίριο υπάρχει προτομή του.
- Πύργος Κιαμήλμπεη. Βρίσκεται στη γειτονική Συκιά. Οικοδομήθηκε περίπου το 1750 και χρησίμευσε κυρίως ως θερινή κατοικία του φημισμένου για τα πλούτη και τους θησαυρούς του Κιαμήλμπεη, που το μεγαλύτερο χρόνο ζούσε στο κάστρο του Ακροκόρινθου. Σε κοντινή
απόσταση βρίσκονται οι κρήνες.
Πρόσβαση:
Το Ξυλόκαστρο συνδέεται μέσω της Ολυμπίας Οδού, με Κόρινθο (34 χλμ.) Αθήνα (120 χλμ.), Πάτρα (92 χλμ.), Τρίπολη (110 χλμ.), ενώ σε αρκετά καλή κατάσταση είναι και οι δρόμοι που το συνδέουν με τα γειτονικά χωριά, τα Καλάβρυτα με το χιονοδρομικό τους και τη Ζήρεια.
Πηγή: xylokastro.eu